Class action lawsuits: Vụ kiện đại diện tập thể hay còn gọi là “vụ kiện nhóm” được hình thành và phổ biến từ thời trung cổ ở Anh vào khoảng thế kỷ 12. Theo đó, một nhóm người có cùng lãnh thổ sinh sống như làng mạc, phường hội, giáo xứ khởi kiện đòi quyền lợi nào đó cho cộng đồng của họ, ví dụ quyền sử dụng đất, quyền bầu cử hay một đặc quyền nào đó chẳng hạn.

Ngày nay, vụ kiện nhóm này mở rộng hơn theo sự phát triển của kinh tế – xã hội, không chỉ có có các vụ kiện của một nhóm cộng động sinh sống trong cùng lãnh thổ nữa, mà xuất hiện ngày càng nhiều các vụ kiện từ những nhóm nguyên đơn có quyền lợi tương đồng, có thể kể đến các vụ kiện tập thể của những khách hàng mua sản phẩm trong các dự án nhà ở thương mại khởi kiện chủ đầu tư để đòi bàn giao căn hộ, đất nền hay bồi thường thiệt hại vì bàn giao chậm tiến độ hoặc không đúng các thỏa thuận về diện tích căn hộ (như sai số diện tích tính từ tim tường, diện tích thông thủy), hay diện tích sở hữu chung, sở hữu riêng, phí quản lý vận hành chung cư, kinh phí bảo trì chung cư và vài thứ khác…. Các vụ kiện tập thể thường có ưu điểm là các nguyên đơn cùng góp sức, trí tuệ, chi phí pháp lý để giải quyết vụ án. Từ đó sức mạnh của tập thể rõ ràng được nâng lên đáng kể.

Tuy nhiên, nhược điểm của các vụ kiện tập thể là mỗi người một ý kiến, đúng kiểu “chín người mười ý” như ông bà xưa hay nói, dẫn đến mất rất nhiều thời gian để đi đến sự thống nhất chung về đường lối, kế hoạch (plan and strategy) để giải quyết vụ kiện. Ngoài ra, nhiều người cùng tham gia bàn thảo, nên tính bảo mật thường thấp và dẫn đến mất đoàn kết nội bộ.

Thực vậy, khi tham gia với vai trò là người cố vấn pháp lý cho một vài vụ kiện nhóm, tôi đã thấy được những nhược điểm trên, thậm chí việc chọn người bảo vệ pháp lý cũng có khi không đi đến thống nhất, vì ai cũng cho rằng Luật sư của mình mới nhất hạng và đáng tin cậy. Mà theo thiển ý của tôi, việc chọn Luật sư có phần lớn đến từ “cái duyên” của chính Luật sư đó và Khách hàng, mặc dù cung cách, kỹ năng, kinh nghiệm và thần thái phát xuất từ năng lực và lòng chính trực của Luật sư đó cũng quan trọng không kém.

Thứ sáu vừa rồi, tôi đã có dịp gặp một nhóm tầm 10 anh chị có mong muốn nghe ý kiến pháp lý, phân tích và giải pháp từ tôi để giải quyết một chút “khuất tất” với chủ đầu tư của dự án mà họ đã đặt cọc, thanh toán trước một khoản tiền kha khá, nhưng bị chậm bàn giao căn hộ đến cả 2 năm nay. Nhóm khách hàng đã hẹn gặp tôi từ trước, nhưng vì kẹt trong siêu đại án Vạn Thịnh Phát, Trương Mỹ Lan nên tôi không dám nhận lời. Rồi khi vụ án này kết thúc ở giai đoạn Sơ thẩm, thì các vụ án khác lại kéo tôi vào giống như bờ biển không thể nào khô được vì bị hết con sóng này lại đến con sóng khác thay phiên vỗ vào. Do đó, mãi đến nay các bạn trợ lý mới có thể mạnh dạn sắp lịch để tôi và khách hàng gặp nhau nên làm tôi sướng rân như đang tắm biển thì được nhảy vào hồ bơi nước ngọt.

Một vụ kiện tập thể không hề gây trở ngại từ nội dung, hay độ phức tạp của vụ kiện đó nhưng nó thường gây ra một chút vất vả cho một người cố vấn pháp lý như tôi, vì cùng một lúc phải nhận dạng, thấu hiểu và giải đáp cho nhiều câu hỏi với tư duy, hiểu biết và mục tiêu khác nhau.

Nhiệm vụ của tôi vừa phải biết lắng nghe ý kiến từ khách hàng của mình, bởi họ là người trong cuộc. Phải giải đáp đầy đủ, tốt nhất không bỏ sót một thắc mắc nào của từng vị. Dĩ nhiên, tôi phải kiêm luôn người điều phối và cầm trịch để buổi gặp cố vấn pháp lý không trở nên căng thẳng. Rõ ràng, sau một buổi tư vấn tập thể như vậy, thường khiến những Luật sư như chúng tôi có phần kiệt sức vì phải sử dụng năng lượng nhiều hơn mức bình thường cho một lượng thời gian như nhau chả khác nào một cục sạc dự phòng 10.000mAh mà phải nạp pin cho một lúc 10 chiếc Iphone 15 Pro Max vậy.

Thế nhưng, buổi làm việc giữa tôi và nhóm khách hàng vừa rồi đã diễn ra một cách rất có trật tự, trọng thị và sáng sủa cho những ai tham dự. Dĩ nhiên, tôi đã phải nỗ lực rất nhiều để có thể nắm bắt và theo kịp nhịp độ suy nghĩ của từng vị khách. Tôi thấy mình như một người tài xế xe đường dài thâm niên, chuyên nghiệp, đang chinh phục những cung đường lúc cong, lúc thẳng, lúc phải lên đưa vận tốc 90 (km/h), nhưng liền sau đó hạ xuống 60 chẳng hạn. Tôi đã thấy nhiều ý kiến khác nhau với cùng một câu hỏi do tôi đặt ra chỉ để nhằm hiểu được mong muốn, tâm ý của từng khách hàng. Điều quan trọng là các vị khách của tôi cũng đã thể hiện sự tôn trọng cao nhất có thể cho tôi cũng như sự tôn trọng mà họ dành cho nhau.

Tôn trọng lẽ phải, điều công bằng và lòng chính trực là thứ mà tôi xoay quanh cho mọi tình huống pháp lý mà chúng tôi cùng nhau thảo luận. Mọi việc cứ thế diễn ra theo đúng những gì nó phải như thế, ít ra khách hàng cũng thấy dễ chịu hơn vì những gì tôi cố gắng giải thích va niềm tin đâu đó của họ đã kịp giữ lại. Chiều ngược lại, tôi cũng thấy tin tưởng vào chính mình, nghề nghiệp mà mình dấn thân từ ánh mắt của mỗi khách hàng sau khi tiếp xúc với tôi và rời khỏi phòng họp của LHLegal.

Luật sư Lê Nguyên Hòa

Hồ Chí Minh, 20/5/2024